Anne Kreuger en Tamara Breetveld, begeleiders bij Expertisescholen Ontwikkelkracht, vertellen hoe zij aspirant-expertisescholen helpen bij het opzetten van leertrajecten en het versterken van hun expertise, met als doel dat andere scholen daarvan kunnen leren. Anne begeleidt dit jaar vijf aspirant-expertisescholen, terwijl Tamara drie aspirant-expertisescholen ondersteunt en daarnaast de vier scholen begeleidt die vorig jaar opgeleid zijn als expertisescholen.
Expertisescholen Ontwikkelkracht
Beiden kwamen op hun eigen manier bij het programma terecht. Tamara vertelt: “Na veertien jaar in het (basis)onderwijs te hebben gewerkt in verschillende functies, zoals die van leerkracht, adjunct-directeur, bovenschools coach voor (lerende) onderwijsprofessionals en begeleider in het programma Samen Opleiden & Professionaliseren, stuitte ik online op het initiatief Ontwikkelkracht.” Tamara besloot te solliciteren op een andere functie, maar het gesprek met Arjan, programmaleider Expertisescholen Ontwikkelkracht, leidde al snel naar een functie die veel beter bij haar past. “Zo ben ik bij het programma terecht gekomen, en daar ben ik ontzettend blij mee”, vertelt zij.
Anne’s weg naar Ontwikkelkracht ging via haar werk als docent op een middelbare school. “Ik werkte als docent en begeleidde startende leraren. Ook begeleidde ik het proces van verbeteren van het burgerschapsonderwijs in de school waar ik werkte. Gaandeweg ontdekte ik dat dit aspect van mijn werk het meeste plezier gaf. Ik wilde daar meer tijd aan besteden.” Via een collega hoorde ze over Ontwikkelkracht. “Toen ik las over het programma, dacht ik: dit is precies wat ik nu wil doen. Ik geloof heel erg in het idee van de Expertisescholen Ontwikkelkracht, omdat het zo waardevol is om de expertise die in een school aanwezig is, naar andere scholen te brengen”, concludeert zij.
De masterclasses zorgen ervoor dat wij allemaal dezelfde taal spreken.
Het proces
Het traject voor aspirant-expertisescholen begint met een gezamenlijke kick-off. Tamara: “Na de kick-off volgen gezamenlijke blokken waarin de scholen vaardigheden leren, zoals het opzetten van een goed leertraject en het trainen van trainers.” “Daarnaast leren de deelnemers in de masterclasses evidence-informed werken hoe ze cyclisch en onderzoeksmatig kunnen werken en dit kunnen verankeren binnen hun school. Veel scholen werken al op deze manier, maar de masterclasses zorgen ervoor dat wij allemaal dezelfde taal spreken als het gaat om evidence-informed werken”, legt Anne verder uit.
Inhoudelijke expert
Elke school krijgt een inhoudelijke expert. Deze inhoudelijke expert is een onderzoeker met diepgaande kennis van de expertise van de school. De expert ondersteunt de school bij het verder verankeren van haar expertise door de nieuwste wetenschappelijke inzichten te delen. Daarnaast helpt de expert om de werkzame elementen van een aanpak zodanig te vertalen dat ze overdraagbaar zijn naar andere scholen. Hiermee verbindt Expertisescholen Ontwikkelkracht praktijk en onderzoek. “We vroegen onder andere onze samenwerkingspartner het NRO advies voor experts op bepaalde thema’s. We hebben vervolgens gekeken welke experts in staat zijn om de vertaalslag naar de schoolpraktijk te maken. Vaak werken de experts ook als lerarenopleider of begeleiden zij scholen in het verbeteren van hun onderwijs”, legt Anne uit.
Expertiseteam
De school zelf vormt een expertiseteam. Tamara vertelt: “Een expertiseteam moet altijd bestaan uit de schoolleiding, want we zien de schoolleider als de sleutelpositie. Daarnaast zoeken we expertleraren die het vak in de vingers hebben en in staat zijn om het over te dragen. We maken een afspiegeling van het team, waarbij we kijken naar verschillende rollen binnen de school.” Ze benadrukt dat het team vaak ook collega’s uit andere functies binnen de school omvat, zoals vakcoördinatoren of intern begeleiders, zodat ze het leertraject vanuit verschillende perspectieven kunnen benaderen.
“Soms komt het ook voor dat een school bovenschoolse deskundigen uitnodigt om deel uit te maken van hun expertiseteam”, legt Anne uit. “Bijvoorbeeld de Troubadour in Rosmalen. Zij werken samen met een rekenexpert uit hun bestuur die niet alleen daar werkt, maar ook op andere scholen binnen dat bestuur. Deze expert maakt deel uit van het team, omdat zij veel kennis en ervaring meebrengt.” Dit toont aan dat, hoewel het expertiseteam meestal uit interne medewerkers bestaat, externe expertise soms van grote waarde kan zijn.
Procesbegeleiders
De rol van Tamara en Anne is cruciaal als procesbegeleiders. Tamara legt uit: “Wij komen één of twee keer per maand op de school om samen met het team te kijken hoe ze hun expertise kunnen vertalen naar een leertraject voor andere scholen. We helpen hen met de procesmatige kant, terwijl de inhoudelijke expert kijkt naar de specifieke werkzame elementen waaruit de expertise blijkt.”
Focus
"In het begin ligt de focus op het vaststellen van de eigen expertise en het selecteren van de beste methoden die ze naar andere scholen kunnen overgedragen”, vertelt Tamara. Dit proces verdeelt Expertisescholen Ontwikkelkracht in fasen: eerst bepalen ze de expertise, daarna selecteren ze best practices en werkzame elementen, en uiteindelijk ontwikkelen ze een leertraject. Aan het einde van het eerste jaar beginnen ze met het werven van lerende scholen. Het tweede jaar staat in het teken van het leertraject verfijnen om steeds beter aan de behoeften van de doelgroep te voldoen.
We zetten hen in positie om te denken als een lerende school.
Onderlinge samenwerking
De aspirant-expertisescholen doorlopen een opleidingsprogramma om een leertraject te ontwikkelen, maar dat programma heeft ook als doel om interactie tussen de aspirant-expertisescholen te bevorderen. “We organiseren plenaire dagen, waarbij acht scholen in groepen van vier elkaar ontmoeten. Gedurende deze sessies wisselen de scholen uit wat ze al hebben ontwikkeld, welke vragen ze hebben over hun eigen proces en product, en welke feedback ze nodig hebben”, legt Tamara uit. De nadruk ligt op het belang van een lerende houding, waarbij de scholen elkaar als klankbord gebruiken om hun traject te verbeteren. “We zetten hen in positie om te denken als een lerende school, waarbij ze zichzelf afvragen wat ze nodig hebben en welke vragen ze zouden stellen als ze geïnteresseerd zijn in een leertraject van een andere school”, zegt Tamara. “De scholen hebben een andere expertise, dus er is een verschil in inhoudelijke kennis. Toch is er veel ruimte voor feedback en voor het stellen van vragen die misschien een blinde vlek zijn voor degenen die al jaren ervaring hebben. Dit helpt hen om hun aanpak te verbeteren”, legt ze uit.
Aansluiting
Een belangrijke vraag is hoe Expertisescholen Ontwikkelkracht ervoor zorgt dat de ontwikkelde leertrajecten aansluiten bij de behoeften van andere scholen. Tamara: “We kijken bijvoorbeeld goed naar de spreiding van de scholen. We willen dat we in verschillende regio’s van het land vertegenwoordigd zijn, en we letten op de thema’s en vakgebieden. We gebruiken bijvoorbeeld Teacher Tapp om te zien welke thema’s populair zijn. Dit helpt ons om te bepalen voor welke thema’s we expertscholen moeten werven.”
De vraag naar bepaalde thema’s speelt ook een rol in het bepalen van de onderwerpen van de leertrajecten. Anne geeft een voorbeeld: “Er is nu een school die nieuwkomersonderwijs verzorgt, een taalschool. We verwachten dat er veel belangstelling zal zijn van andere scholen, omdat veel leerkrachten worstelen met hoe ze nieuwkomers – leerlingen die net in Nederland zijn en de taal nog moeten leren – goed kunnen ondersteunen.” Andere thema’s die momenteel veel aandacht krijgen zijn basisvaardigheden zoals taal, rekenen en burgerschap. Daarnaast zijn gedragsuitdagingen en digitale geletterdheid ook populaire thema’s.
Het blijft een zoektocht om de kwaliteit van het leertraject goed te borgen.
Verbeteren en evalueren
Het waarborgen van de kwaliteit van de leertrajecten is een voortdurende uitdaging. Tamara reflecteert: “We maken iets, maar we moeten zeker weten dat de expertise die we ontwikkelen ook van hoge kwaliteit is. Het blijft een zoektocht om de kwaliteit van het leertraject goed te borgen, maar we zijn er constant mee bezig.” Door het proces van werkbezoeken, het testen van ontwikkelde trajecten en het ontvangen van feedback, blijft het programma zich continu verbeteren en evolueren.
Race tegen de klok
“In het eerste jaar werkten we echt tegen de klok. We waren voortdurend bezig met het ontwerpen terwijl we al in de uitvoering zaten, wat maakte dat we bijna actieonderzoek deden. We bedachten iets, voerden het uit en testten het direct in de praktijk. Dit gaf ons de mogelijkheid om continu te evalueren en te verbeteren. En daardoor hebben we nu een veel sterker en verbeterd opleidingsjaar”, legt Tamara uit.
Focus
“Dit jaar hebben we meer focus gelegd op het evidence-informed werken. Als je een leertraject aanbiedt, hoe zorg je ervoor dat het wetenschappelijk onderbouwd is? Dit jaar hebben we dat stuk sterk verbeterd en toegevoegd aan het opleidingsjaar. Het is een van de belangrijke onderwerpen in onze masterclasses, zoals het cyclisch werken en het vertalen van onderzoek naar de praktijk.”
Dat maakt dit programma zo krachtig.
Gedrevenheid
Voor Anne, die nu drie maanden werkzaam is bij Ontwikkelkracht, was het een tijd van ontdekken. “De gedrevenheid van iedereen is bewonderenswaardig. Iedereen zet hun eigen expertise in om het onderwijs in Nederland te verbeteren. Het is mooi om te zien hoe iedereen zo volledig betrokken is, ook al hebben we allemaal een andere rol binnen het programmabureau. Dit zie ik zowel binnen het team, als bij de scholen waar ik mee mag samenwerken”, legt Anne uit.
Tamara herkent dit ook: “Van de trainers tot de schoolleiders, iedereen heeft een unieke bijdrage en voelt zich verbonden met het doel om het onderwijs te verbeteren. Scholen zijn altijd bereid om van elkaar te leren en feedback te geven en te ontvangen. Dat maakt dit programma zo krachtig: voortdurend delen en ontwikkelen om samen het onderwijs beter te maken.”
Anne voegt toe: “Het is mooi om te zien dat scholen hun expertise kunnen delen met anderen. Ik geloof sterk in het idee van samenwerking om samen sterker te worden en van elkaar te leren.” Voor zowel Anne als Tamara is het werk bij Expertisescholen Ontwikkelkracht een kans om hun eigen passie en expertise in te zetten voor het grotere geheel. Zoals Tamara zegt: “Ik krijg gewoon sterretjes in mijn ogen als ik erover vertel. Het is zo leuk om met scholen en hun teams te werken en ze te begeleiden in hun leerproces. Dit is echt mijn ding.”
We hebben hier echt iets aan gehad.
Einde van het schooljaar
Tamara hoopt dat aan het einde van het schooljaar de meeste aspirant-expertisescholen hun leertraject kunnen aanbieden. Anne vult aan: “En dat ze trots zijn op het evidence-informed leertraject dat uit dit jaar is ontstaan.” Tamara hoopt daarnaast dat de expertiseteams zich zelfbewust genoeg voelen om hun kennis over te dragen aan andere scholen, ook al is het spannend en onzeker. “Ik hoop dat ze aan het einde van het jaar zeggen: ‘We hebben hier echt iets aan gehad’ en dat ze een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van het onderwijs, elke dag een beetje beter”, sluit ze af.
Lees meer over Expertisescholen Ontwikkelkracht: